De overgang van papier naar digitaal werd lang gekenmerkt door de slogan “Vaarwel papier, spaar de bomen”, waarmee werd aangegeven dat het digitale formaat milieuvriendelijker is. De complexiteit van de levenscyclus van elektronische apparaten, van productie tot verwijdering, en de online opslag van en toegang tot informatie, onthult nu echter een aanzienlijke impact op het milieu. Het idee dat digitale technologie automatisch de ‘groene oplossing’ bij uitstek is, wordt nu in twijfel getrokken, vooral omdat papier voordelen biedt die specifiek zijn voor het fysieke formaat, zoals het vermogen om CO2 te helpen opslaan. In plaats van een terugkeer naar het verleden voor te stellen, biedt D&O Partners, de Xerox-dealer in Brussel, u een analyse van de voor- en nadelen van papier en digitaal om hun respectieve nut te bepalen.
De voor- en nadelen van papier en digitaal
De vergelijking tussen de twee sectoren hangt af van drie belangrijke parameters van hun respectieve levenscycli: het productieproces, het gebruik en het einde van de levensduur.
De digitale sector
Tegenwoordig kan de reële impact van digitale technologie op het milieu niet langer over het hoofd worden gezien. De uitstoot van broeikasgassen door deze sector valt uiteen in drie hoofdcategorieën: datacenters (25%), netwerkinfrastructuren (28%) en consumentenapparatuur zoals laptops, smartphones, tablets en andere verbonden objecten (47%).
Deze emissies zijn het gevolg van verschillende fasen, waaronder productie (winning van mineralen, transformatie van componenten, distributie), gebruik (stroomvoorziening) en het einde van de levensduur van apparaten (recycling en vernietiging van materialen). Hoewel de gebruiksfase de laagste broeikasgasemissies heeft, is deze nog steeds aanzienlijk. Deze fase is bijvoorbeeld goed voor ongeveer 6% van de totale uitstoot van een smartphone, 11% van een laptop en 33% van een televisietoestel, met een respectievelijke levensduur van 2, 4 en 5 jaar.
Het grootste nadeel van digitale technologie is de ontoereikende recycling van afgedankte elektrische en elektronische apparatuur aan het einde van de levensduur. De hoeveelheid afval groeit drie keer sneller dan de wereldbevolking en 90% ervan wordt illegaal verwijderd. In 2019 werd 54 miljoen ton afval geproduceerd, wat overeenkomt met 7,3 kg per inwoner van de planeet. Naast de edelmetalen die in deze apparaten zitten, bevatten ze ook zeer giftige stoffen. De edelmetalen worden vaak gewonnen door kinderen en vrouwen in ontwikkelingslanden. Dit semi-recyclingproces is vaak schadelijker voor zowel de mensen die het afval terugwinnen als voor het milieu, bijvoorbeeld wanneer arbeiders computers verbranden om het koper te winnen.
Aan de andere kant onderscheidt dit proces zich door zijn niet aflatende gebruiksgemak, dat gemakkelijke toegang tot informatie biedt, de mogelijkheid om snel door duizenden archieven te navigeren en een onbetwistbare snelheid.
De papier sector
De echte ecologische voetafdruk van papier wordt grotendeels gemeten tijdens de productie en het transport naar de verwerkingsfabriek. De uitstoot van broeikasgassen tijdens dit proces varieert sterk, afhankelijk van het bosbeheer en de herkomst van het papier. Hoewel het meeste papier dat we gebruiken uit Europa komt, is een deel van de pulp die we gebruiken afkomstig van andere continenten en uit gebieden met een hoog risico, zoals Brazilië. Dankzij praktijken zoals warmtekrachtkoppeling (gecombineerde productie van warmte en elektriciteit) en het gebruik van pulpproductieresiduen (zoals houtsnippers of schors) heeft de industrie haar broeikasgasemissies aanzienlijk verminderd. Tussen 2005 en 2015 is de energie die nodig is om een ton papier te produceren gehalveerd. Desondanks is de productie van papier de grootste zwakte van deze sector, omdat er veel bos en zoet water voor nodig is.
Als het gaat om printen, terwijl de handeling zelf een verwaarloosbare energie-impact heeft (orde van grootte <0,001 kg CO2 / pagina), is het belangrijk om te benadrukken dat printers wel een impact hebben op het milieu, verdeeld over de extractie van metalen, assemblage en transport.
Het grootste voordeel van papier is de duurzaamheid. In tegenstelling tot digitale media, die gevoelig zijn voor defecten of piraterij, kan papier, als het goed wordt bewaard, zeer lang worden bewaard en toegankelijk blijven. Bovendien kan een vel papier tot zeven keer worden gerecycled. Maximale recycling kan de CO2-uitstoot met 47% verminderen. Europa recyclet momenteel meer dan 70% van zijn papier, een cijfer dat wereldwijd vergelijkbaar is.
Hoe maak je je keuze?
Bij het afwegen van de voor- en nadelen van de twee formaten hangt de optimale keuze grotendeels af van het specifieke gebruik. Over het algemeen geldt dat hoe vaker je een document gebruikt, hoe interessanter het papieren formaat wordt. Dit komt omdat de ecologische voetafdruk van elektronische apparaten toeneemt naarmate ze langer worden gebruikt, terwijl de uitstoot van papier na het afdrukken stabiel blijft. Er moet ook worden opgemerkt dat elke keer dat een digitaal document wordt geraadpleegd, er CO2 wordt uitgestoten door de energie die wordt verbruikt door het leesapparaat en het datacenter waar de gezochte informatie wordt gehost. Het wordt over het algemeen beter geacht om een document af te drukken als je van plan bent het meer dan drie keer te raadplegen. Voor eenmalige raadplegingen heeft digitaal minder impact op het milieu, hoewel de opslag van gegevens in datacentra gedurende lange perioden ook bijdraagt aan de uitstoot, wat nogmaals de uitdagingen van digitale duurzaamheid benadrukt.
Het is echter noodzakelijk om te benadrukken dat het oordeelkundig gebruik van deze technologieën ook belangrijke positieve gevolgen heeft. Bovendien heeft een telefoon die tien jaar wordt bewaard een veel kleinere ecologische impact dan een telefoon die om de twee jaar wordt vervangen. Tot slot vermindert het recyclen van apparaten gedeeltelijk hun uitstoot, wat het belang van goed afvalbeheer onderstreept.
En wat met de toekomst?
Het verminderen van de milieu-impact van de twee sectoren hangt grotendeels af van het verbeteren van het recyclingproces om het geproduceerde afval aanzienlijk te verminderen.
Als we echter uitgaan van een ideale situatie waarin we erin slagen alles te recyclen, lijkt papier een extra voordeel te hebben. Terwijl de mogelijkheid om de koolstofvoetafdruk van een elektronisch apparaat te verminderen stagneert bij een theoretisch recyclingpercentage van 100%, biedt papier een ander perspectief door te helpen de algehele koolstofvoetafdruk te verbeteren via tijdelijke opslag van koolstof. Door van bomen papier te maken, wordt de CO2 die anders bij verbranding in de atmosfeer terecht zou komen, tijdelijk vastgehouden. Uit een onderzoek bij een Chinese papierfabriek bleek dat wanneer de koolstofopslagcapaciteit van papier werd meegenomen in een levenscyclusanalyse (LCA), de uitstoot over een periode van 30 jaar met 24% afnam.
Door deze opslagcapaciteit te combineren met het vermogen van de papierindustrie om het natuurlijk kapitaal te vergroten door herbebossing, heeft de papierindustrie het potentieel om klimaatpositief te worden en een belangrijke speler in de strijd tegen klimaatverandering.
Conclusie
De keuze tussen papier en digitaal hangt sterk af van de context. Het is echter mogelijk om bepaalde algemene principes te identificeren. De levensduur van apparaten maximaliseren (smartphones, computers, televisies, maar ook printers), correct recyclen en het energieverbruik minimaliseren zijn essentiële praktijken. Dan zijn er nog de emissies: zelfs als we ons voorstellen dat we op een dag 100% gerecyclede materialen krijgen, zal het gebruik van elektronische apparaten broeikasgassen blijven produceren, ook al is het in mindere mate. Dus als je van plan bent een document regelmatig (3 of 4 keer) te raadplegen, is papier de meest duurzame oplossing, terwijl digitaal de voorkeur verdient voor een eenmalige lezing.
